Het is praktisch onmogelijk om het hindoeïsme volledig en afdoend te definiëren. Het hindoeïsme is geen godsdienst zoals andere godsdiensten. Het hindoeïsme kent een grote verscheidenheid van concepten en richtingen. Het hindoeïsme heeft geen geestelijke vader, heeft geen stichter en kent geen vaste dogmatiek. Het kent ook geen absoluut gezag toe aan een goddelijk of aan een menselijk wezen of aan een heilig boek dat door iedereen als geopenbaarde enige waarheid en als hoogste norm wordt aanvaard.

Het hindoeïsme wordt beschouwd als een eeuwige gods­dienst. Hoewel het hindoeïsme een onvoorstelbare hoeveelheid aan rituelen kent, zijn er heel wat hindoes die iedere vorm van ritueel gedrag onzin vinden. Weer anderen zien het houden van pelgrimstochten als de hoogste vorm van religieuze beleving. Het hindoeïsme gelooft dat de wereld zich steeds ver­nieuwt en aanvaardt geen begin en geen einde van de wereld.

Het hindoeïsme is een samenstelling van diverse filosofieën die sedert het Vedische tijdperk in India in verschillende periodes zijn ontstaan. De belangrijkste uitgangspunten van het hindoeïsme zijn:

• Er is één God. Om zijn immense kracht aan te duiden, zegt men in beeldentaal dat er 33 miljoen goden zijn. Dit wordt verder uitgelegd in de Brihadaranyaka Upanishad. Een uitzondering op deze opvatting is de Charvaka filosofie die nog over één God spreekt en in de aanwezigheid van één God gelooft.
• Alles is een kringloop van geboorte en dood.Zelfs de kosmos is keer op keer geschapen.
• Karma - de wet van de universele causaliteit die de mens solidair maakt met de kosmos en hem ertoe veroordeelt om over onbepaalde tijd wedergeboren te worden (reïncarnatie); de handelingen (karma)van een levend wezen in het vorige leven zijn bepalend voor de vorm van dit leven. Het is mogelijk deze kringloop van geboorte en dood te verbreken door het uitvoeren van de juiste daden en niet gehecht te raken aan de resultaten ervan. Dit voorrecht om de kringloop van dood en geboorte te verbreken is alleen aan de mensheid gegund. Hierom wordt het menselijke leven als beste vorm van leven beschouwd. De bevrijding van het menselijke leven is Moksha. Na deze bevrijding is men verenigd met de “Opperste Kosmische Kracht” of Brahma.
• Maya is onwetendheid, onkunde. Maya vertekent de waarneming. Hierdoor is men niet in staat zijn/haar werkelijke en oorspronkelijke “zelf” te ontdekken. Als men verlichting krijgt, als het gordijn van Maya is verwijderd, is men in staat zijn werkelijke zelf te kennen. Dit is pas zuivere bewustwording.

De heilige geschriften zijn geschreven in het Sanskriet. De gehele Vedische literatuur valt in twee categorieën uiteen. Shruti and Smriti. De oudste oorkonden van deze religie en tot op heden de heilige openbaringsteksten (Shruti) in poëtische vorm zijn de Veda’s. De oudste stukken van deze religieuze teksten gaan terug tot circa 1250 vóór Christus. Er bestaan vier Veda’s.

• De Rigveda (wijsheid van verzen) is de oudste en belangrijkste. De Rigveda bevat voornamelijk lofdichten op de goden. Dit is een verzameling van 1028 hymnen, waarmee de goden bij een offer aangeroepen worden voor het verkrijgen van gezondheid, een lang leven, een overvloed van zonen, van roem en overwinning, enzovoort. >
• De Samaveda (wijsheid van liederen) bestaat uit gezangen voor de offerdienst.
• De Yajurveda (wijsheid van heilige spreuken) bevat de eigenlijke spreuken in verband met de offercultus. Er zijn twee taken van Yajurveda. Die zijn:
  - Sukla Yajurveda (witte Yajurveda) en Krsna Yajurveda (zwarte Yajurveda)
• De Atharvaveda (wijsheid van atharvaanse priesters) is een verzameling teksten van magische aard.
  

Alle vier de boeken zijn verzamelingen spreuken die het ritueel van het vuuroffer van deze oude vorm van het hindoeïsme toelichten. De priesters gebruiken de Veda’s als leidraad bij hun cultische handelingen.

Naast de heilige openbaringsteksten (Shruti) zijn er de Smriti’s, de andere heilige geschriften. De Smriti’s behelzen geschriften over de meest uiteenlopende wetenschappen. Onder de Smriti’s vallen de belangrijke geschriften met uitleg - de Brahmanas (gesprekken over het ritueel), Upanishads (geheime lessen over de heilige vergelijkingen)en de Aranyakas (boeken bestudeerd in het bos) en Upaveda.

De beroemde heldendichten Mahabharata en Ramayana zijn geen Vedische literatuur en vallen niet onder Shruti’s noch onder Smriti’s. Het Mahabharata bestaat uit circa 90.000 coupletten. Het basisverhaal gaat over gevechten van de nakomelingen van koning Bharata - de geschiedenis van een conflict tussen twee takken van dezelfde familie - de Kauravas en de Pandavas. Het nu bekendste onderdeel van dit geschrift is de Bhagavadgita, een filosofisch onderdeel waarin de god Krishna aan de hoofdpersoon Arjuna de wereld en de ziel uitlegt. Het Mahabharata stamt uit 500 vóór Christus. Het Ramayana (400 vóór Christus) behandelt het leven van de grote en goede koning Rama en diens strijd tegen de demonkoning Ravana (van het huidige Sri Lanka) omdat die zijn echtgenote Sita met geweld heeft ontvoerd. Sita wordt later door Rama bevrijd, nadat hij de strijdkrachten van Ravana heeft verslagen. Hanuman, de apenheld, speelde bij dit gevecht een zeer belangrijke rol. Het Ramayana bestaat uit ongeveer 24.000 coupletten en gaat over de strijd tussen goed en kwaad. Het karakter van Rama heeft de hindoesamenleving dusdanig beïnvloed dat hij als god wordt vereerd. Hierdoor wordt ook het Ramayana als een religieus boek beschouwd. De Ramayana-Mahabharata- vorm van de hindoe filosofie introduceert de leer van Avatara - de goddelijke incarnatie in aardse vorm.

Naast de twee heilige geschriften zijn er de Puranas. De Puranas bestaan in eerste instantie uit 18 zeer lange teksten die mythen en legenden over goden, helden en heiligen behandelen. Het verschil met de Veda’s en de epische heldendichten is dat goden vaak een andere functie hebben en dat ook godinnen een rol spelen. In de Rigveda is Indra de god van de oorlog. In de Puranas is hij de god van de regen. De Puranas zijn waarschijnlijk bedoeld voor boeren - mensen die afhankelijk zijn van de regen. De belangrijkste Purana is het Bhagavata Purna. Deze gaat over het leven van de god Krishna.