Het Boeddhisme is genoemd naar de titel van de grondlegger: de Boeddha. Een boeddha is een verlichte mens (geen god en een boeddhabeeld is geen godenbeeld), het betekent "iemand die wakker is" iemand, die de dingen kan zien zoals ze werkelijk zijn. Iemand, die volkomen vrij is van fouten en belemmeringen, die het lijden van de wereld heeft overwonnen.

Boeddhisme of boeddha dharma is de verzameling van Boeddha's leerstellingen en de innerlijke verwerking en toepassing daarvan. Boeddha gaf 84.000 leerstellingen. Boeddhisme is een pad van studie en oefening. Oefeningen zoals meditatie zijn bedoeld om te veranderen, om kwaliteiten als bewustzijn, vriendelijkheid en wijsheid te ontwikkelen.
Volgens de overlevering zijn er in vorige tijdperken reeds vele boeddha's geweest en zullen er in de toekomst ook nog boeddha's op aarde geboren worden. In ons tijdperk is het Siddartha Gautama, die in de 6e eeuw voor Christus in Noord India leefde. Prins Siddartha werd geboren in Lumbini, een plaats die oorspronkelijk in Noord-India lag, maar nu deel uitmaakt van Nepal. Over de precieze jaartallen van zijn geboorte en overlijden is geen overeenstemming. De meesten nemen aan dat dit ongeveer van 560 voor Christus tot 480 voor Christus moet zijn geweest. Na zijn huwelijk besloot hij een ascetisch leven te gaan leiden. Na 7 moeilijke jaren vond hij de verlichting. Hij werd gevraagd om zijn inzichten te vertellen en zo ontstond zijn leer van de middenweg, de vier edele waarheden en het achtvoudige pad.
Ondanks dat het boeddhisme geen religie is die een "Schepper God" kent, wordt het boeddhisme beschouwd als een van de vijf grote wereldreligies. De boeddha heeft over heel veel verschijnselen en thema's zijn visie gegeven, zoveel dat er gesproken wordt over 84.000 leerstellingen. Zijn leer wordt behalve de middenweg nog vaker de dharma (Sanskrit) of dhamma (Pali) genoemd en wordt symbolisch weergegeven door een wiel met 8 spaken. Van boeddha wordt gezegd dat hij het wiel van de wet (de leer) aan het draaien heeft gezet.

Alles is onderworpen aan de kringloop van wedergeboorten. In de boeddhistische leer speelt reïncarnatie een belangrijkste rol. Ons lichaam wordt vergeleken met een pension en onze geest met een gast die daarin woont. Wanneer we sterven verlaat onze geest ons lichaam en gaat naar het volgende leven, net als een gast die een pension verlaat en ergens anders heen gaat. 

Het bestaan is lijden en leidt tot nieuw lijden De eindeloze cirkelgang van het leven wordt samsara genoemd. Ieder leven daarin wordt bepaald door de handelingen, woorden en gedachten in een vorig bestaan (karma). Iedereen is voor zijn eigen leven verantwoordelijk. Ons eigen denken en doen is ons karma. Karma is geen goddelijke beschikking, maar een gevolg van voorgaande handelingen van onszelf. Karma is geen wet van straffen en belonen. Karma houdt ons gevangen in ons samsara. Door het beter leren denken en doen, verbetert men zijn eigen karma en komt uiteindelijke en moment van bevrijding van samsara en dat is nirwana. Nirwana is de volledige overwinning van de schijn, de verlossing, de totale vrede.